Gạch chịu lửa là vật liệu quan trọng trong các công trình nhiệt độ cao, việc bảo quản đúng cách là yếu tố then chốt để duy trì chất lượng và hiệu suất sử dụng. Bài viết này cung cấp hướng dẫn chi tiết về cách bảo quản gạch chịu lửa samot và cao nhôm, cả trong kho và ngoài trời, giúp tối ưu tuổi thọ vật liệu và hiệu quả thi công.
Tại sao cần bảo quản gạch chịu lửa đúng cách lại quan trọng
Vì đặc tính dễ hút ẩm, dễ bị tác động cơ học và nhạy cảm trước sự thay đổi nhiệt độ – độ ẩm, gạch chịu lửa có thể nhanh chóng suy giảm chất lượng nếu được lưu kho không đúng cách. Dưới đây là những tác hại thường gặp khi vật liệu này không được bảo quản đúng cách.
- Nguy cơ hút ẩm và tích nước trong gạch chịu lửa: Gạch chịu lửa, đặc biệt là các chủng loại có độ xốp cao như gạch cách nhiệt hoặc gạch cao nhôm, có khả năng thấm hút hơi ẩm mạnh nếu bảo quản trong môi trường không kín hoặc có độ ẩm tương đối cao. Khi đưa vào vận hành, lượng ẩm nội sinh bị gia nhiệt đột ngột sẽ chuyển pha, gây giãn nở nhanh và tạo ứng suất nội lớn dẫn tới nứt vỡ hoặc bong tách lớp (spalling). Hiện tượng này làm giảm đáng kể độ bền nhiệt và tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn trong quá trình khởi động lò.
- Nứt gãy vi mô do tải trọng cơ học trong quá trình lưu kho: Việc xếp chồng gạch không đúng quy cách, đặt trên nền không bằng phẳng hoặc chịu rung lắc trong kho sẽ gây phát sinh ứng suất cơ học dẫn tới hình thành các vết nứt vi mô bên trong vật liệu. Những hư hại này thường không thể nhận biết bằng quan sát trực quan, nhưng khi chịu tác động nhiệt trong vận hành, các vi nứt sẽ phát triển nhanh, làm giảm cường độ chịu nén và giảm tuổi thọ kết cấu chịu lửa.
- Suy giảm tính chất do biến thiên nhiệt – ẩm trong môi trường bảo quản: Gạch chịu lửa bảo quản trong điều kiện phơi nắng trực tiếp hoặc chịu dao động lớn của nhiệt độ – độ ẩm sẽ bị ảnh hưởng đến tính ổn định thể tích. Chu kỳ giãn nở – co ngót lặp lại làm xuất hiện các biến dạng nhẹ hoặc vi nứt trên bề mặt, đặc biệt nghiêm trọng với các sản phẩm giàu CaO hoặc gạch nhẹ có kết cấu hạt yếu. Hiện tượng này làm giảm đáng kể độ bền cơ nhiệt của vật liệu.
- Sai lệch kích thước và khuyết tật hình học do va đập: Trong quá trình bốc xếp hoặc bảo quản không đúng kỹ thuật, các cạnh, góc của viên gạch có thể bị sứt mẻ hoặc biến dạng. Sai lệch hình học dù nhỏ vẫn ảnh hưởng trực tiếp đến độ khít của mạch xây khi thi công, tạo ra các khe hở làm tăng tổn thất nhiệt và gây tập trung ứng suất tại các vị trí không đồng nhất. Điều này có thể dẫn đến suy giảm hiệu suất nhiệt và làm giảm tuổi thọ lớp lót chịu lửa.
- Nhiễm bẩn bởi dầu mỡ, bụi kim loại và các hóa chất khác: Tạp chất bám trên bề mặt gạch như dầu mỡ công nghiệp, bụi kim loại hoặc các dung môi hóa học có thể tham gia phản ứng khi gia nhiệt, gây biến đổi pha hoặc làm giảm nhiệt độ mềm chảy của vật liệu. Trong một số trường hợp, tạp chất hữu cơ khi cháy còn tạo ra các điểm phồng rộp (blistering), làm suy giảm độ đặc chắc và tính đồng nhất của kết cấu chịu lửa.
- Cong vênh và kết tảng ở sản phẩm dạng tấm và vật liệu không định hình: Các sản phẩm chịu lửa dạng tấm hoặc board cách nhiệt nếu xếp đặt không đều hoặc chịu ẩm trong thời gian dài dễ xuất hiện hiện tượng cong vênh, ảnh hưởng đến khả năng lắp ghép chính xác trong thi công.
- Rủi ro an toàn lao động và sự cố vận hành lò: Bố trí hàng hóa trong kho không đúng quy trình có thể gây đổ sập khi di chuyển hoặc thao tác, tạo rủi ro cho nhân công. Bên cạnh đó, việc sử dụng gạch đã suy giảm chất lượng do bảo quản sai cách có thể dẫn đến hiện tượng nóng điểm cục bộ trong lò, gây ăn mòn vỏ thép và tiềm ẩn nguy cơ sự cố nghiêm trọng như nứt lò, thủng lò hoặc phóng vật liệu nóng.
Các phương pháp bảo quản gạch chịu lửa trong các điều kiện lưu kho khác nhau
Phương pháp bảo quản gạch chịu lửa phụ thuộc rất lớn vào điều kiện lưu kho thực tế. Ở mỗi môi trường khác nhau vật liệu sẽ chịu những tác động khác nhau từ độ ẩm, nhiệt độ, rung lắc hay va đập, vì vậy quy trình bảo quản cần được điều chỉnh cho phù hợp. Dưới đây là 3 cách bảo quản vật cho 3 môi trường phổ biến hiện nay giúp đảm bảo chất lượng gạch chịu lửa trong suốt thời gian lưu trữ: Bảo quản trong kho bãi kín, bảo quản ngoài trời khi không có điều kiện kho chứa và và bảo quản vật liệu trong quá trình vận chuyển đường dài.
Bảo quản gạch chịu lửa trong kho
Kho lưu trữ gạch chịu lửa cần có mái che, nền cao, thông thoáng và không đọng nước. Gạch nên được xếp chắc chắn, không quá cao, có lối đi kiểm tra. Tránh để gần nguồn nhiệt, hóa chất hoặc khu vực rung động.
- Với gạch samot bảo quản trong kho: Gạch samot có độ xốp biểu kiến ≥22%, khối lượng thể tích 2.1 g/cm³, chịu nhiệt đến 1530°C. Do đặc tính hút ẩm mạnh, cần phủ kín bằng bạt hoặc màng PE, đặt cách tường tối thiểu 20cm, không xếp quá 10 lớp. Tránh để gần hơi nóng, nước hoặc hóa chất gây ăn mòn. Gạch nên được xếp trên pallet gỗ hoặc nhựa để tránh tiếp xúc trực tiếp với nền đất.
- Với gạch cao nhôm bảo quản trong kho: Gạch cao nhôm có hàm lượng Al₂O₃ từ 45% đến 70%, độ chịu nhiệt từ 1550°C đến 1770°C, cường độ nén từ 50–80 MPa. Tuy có độ bền cao nhưng dễ nứt nếu va đập mạnh. Nên xếp theo chiều đứng, có lớp đệm giữa các viên. Tránh để gần khu vực có xe cơ giới hoặc rung động mạnh. Ưu tiên lưu kho trong kiện kín, có nhãn phân loại rõ ràng.
Bảo quản gạch chịu lửa khi lưu trữ điều kiện ngoài trời
Trong trường hợp không đủ diện tích kho hoặc lưu trữ ngắn hạn, gạch chịu lửa có thể được bảo quản ngoài trời với điều kiện nền cao, thoát nước tốt và che phủ kín.
- Với gạch samot bảo quản ngoài trời: Gạch samot dễ suy giảm chất lượng nếu hút ẩm. Cần dùng bạt chống thấm phủ kín, chèn mép để tránh gió lật. Không để dưới ánh nắng gay gắt hoặc mưa kéo dài. Ưu tiên di chuyển vào kho khi có điều kiện thuận lợi. Kiểm tra độ ẩm định kỳ, đặc biệt trước khi đưa vào thi công.
- Với gạch cao nhôm bảo quản ngoài trời: Gạch cao nhôm có khối lượng thể tích từ 2.2–2.5 g/cm³, độ xốp thấp hơn nhưng vẫn cần bảo quản kỹ. Xếp gọn, có lớp lót chống sốc bên dưới, tránh va đập. Che phủ kín, tránh ánh nắng trực tiếp và nước mưa. Kiểm tra định kỳ độ nguyên vẹn và độ ẩm. Không xếp chồng quá cao để hạn chế nứt vỡ hoặc biến dạng.
Bảo quản gạch trong quá trình vận chuyển đường dài.
Trong quá trình vận chuyển đường dài, gạch chịu lửa phải đối mặt với các rung chấn, va đập cơ học và biến đổi thời tiết, vì vậy việc bảo quản đúng cách là cực kỳ quan trọng để tránh hư hỏng trước khi đến công trình. Pallet hoặc kiện hàng cần được cố định chắc chắn bằng đai thép hoặc dây PET để hạn chế xê dịch. Toàn bộ lô hàng nên được phủ bạt kín nhằm tránh nước mưa, hơi ẩm và ánh nắng trực tiếp xâm nhập. Các lớp đệm chống sốc, như tấm mút hoặc lót gỗ, cũng nên được bố trí giữa các kiện để giảm lực tác động khi xe di chuyển trên đường xấu. Đồng thời, gạch phải được xếp theo phương thẳng đứng và tránh chèn ép quá mức nhằm ngăn ngừa nứt gãy vi mô. Việc kiểm tra tình trạng bao bì, niêm phong và độ chắc của dây buộc trước khi xe rời kho là bước không thể thiếu để đảm bảo vật liệu đến công trường trong trạng thái nguyên vẹn và đạt chất lượng thi công.
Mốt số khuyến nghị trong quá trình lưu kho vật liệu gạch chịu lửa
Dưới đây là một số khuyến nghị từ Bảo Sơn nhằm nâng cao hiệu quả của các phương pháp lưu kho gạch chịu lửa, giúp duy trì chất lượng, giảm rủi ro hư hỏng và tối ưu tuổi thọ vật liệu trước khi đưa vào thi công và vận hành lò.
- Kiểm soát thời gian lưu kho: Không nên lưu trữ gạch chịu lửa quá lâu, đặc biệt là các vật liệu không định hình (mortar, castable) vì chúng có hạn sử dụng và dễ bị biến chất theo thời gian.
- Ghi nhãn và quản lý theo lô: Mỗi lô gạch nên được ghi rõ ngày nhập, chủng loại, cấp độ chịu lửa để dễ kiểm soát chất lượng và xuất kho theo nguyên tắc nhập trước – xuất trước (FIFO).
- Kiểm tra độ ẩm trước khi thi công: Với các loại gạch nhạy ẩm, nên đo hoặc kiểm tra cảm quan trước khi đưa vào xây để đảm bảo gạch không bị ẩm sâu bên trong.
- Đào tạo nhân sự thao tác: Công nhân bốc xếp cần được hướng dẫn về đặc tính vật liệu để hạn chế các tác động cơ học gây nứt, mẻ cạnh hoặc sai lệch hình học.
Kết luận
Bảo quản gạch chịu lửa đúng cách là bước quan trọng để đảm bảo chất lượng thi công gạch chịu lửa và hiệu suất vận hành của công trình, tùy theo điều kiện kho bãi và chủng loại gạch, cần áp dụng phương pháp phù hợp. Việc kiểm tra định kỳ và phân loại rõ ràng giúp giảm rủi ro, tối ưu chi phí vật tư. Đặc biệt với các dòng gạch cao nhôm nhập khẩu và gạch samot dùng trong lò công nghiệp, bảo quản đúng cách sẽ giúp duy trì độ chịu nhiệt, cường độ nén và tuổi thọ vật liệu.
Mong rằng bài viết trên cũng đã cung cấp thêm cho mọi người cái nhìn tổng quan về những yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng gạch trong suốt quá trình lưu kho, đồng thời giúp nhận diện các rủi ro thường gặp và lựa chọn được giải pháp bảo quản phù hợp với từng điều kiện thực tế.